sp' li bireyler ve özellikleri

CEREBRAL PALCY NEDİR?

Cerebral Palcy (sp) sinir sistemi ile ilgili olan bir bedensel yetersizliktir, kasıntılı beyin felci olarak ta bilinir. Beynin belirli kısımlarındaki tahribata bağlı olarak gerçekleşen fonksiyon bozukluğudur. Doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında meydana gelir. Vücuttaki sinir ve kaslarda herhangi bir problem olmamasına karşın beyinde bulunan kasların kasılıp-gevşemesini kontrol eden mekanizmanın bozulması nedeniyle bireyde çeşitli duruş, hareket bozuklukları ve vücutta kasılmalar meydana gelir.

Sp’li çocuklarda felç, aşırı kas zayıflığı, el-göz ve ayak-göz koordinasyon bozukluğu, denge bozukluğu, refleks devamlılığı, koruyucu reflekslerin gerçekleşmemesi gibi motor işlevlerde çeşitli şekillerde ve derecelerde bozukluklar görülür. 6 çeşit Cerebral palcy vardır. Bunlar:

* Spastacity: cerebral plcy’ in %40-%70 oranında en çok görülen türüdür. Bu türde uzatma ve gerilme reflekslerinde kaslarda fazla gerilme görülür. Bu yüzden gerilme refleksi de denilir. Bu tip bireylerin özellikleri; bacakları içe doğru dönük, diz kapakları bitişik, bir ayak topuğu yeren kalkık durumdadır.

* Athetosis: cerebral plcy’ in %40-%45 oranında görülen türüdür. İstem dışı hareketlerde bir düzensizlik, sertlik ve titreme görülür. Bu hareketleri engellemek için gerginlik ve tutma pozisyonları kendini gösterir. Bu tip bireylerin özellikleri; vücudun durumu sık sık değişir, parmakları uzun ve kıvrıktır, ayak parmakları geriye çekik ve eğiktir ve konuşmada sık sık eklemleme bozuklukları görülür.

* Ataxia: sp’ nin %10 oranında görülen türüdür. Beyincikte olan bir hasardan kaynaklanır. Bu tür felçlilerde koordinasyon bozuklukları, dengesiz yerel uyum sağlama güçlükleri, baş dönmesi görülür. Bu tip bireylerin özellikleri; savsak yürür ve çok yavaş konuşurlar.

* Rigidity: sp’ nin %5 civarında görülen türüdür. Bu bazal gangliada zir zarar sonucu oluşur. İrade ve istek dışı bir gerilme refleksi olmaksızın sertlik ve katılık olan bir durumdur. Bu tip bireylerin özellikleri; hareket etmek istedikleri zaman kasları sertelşir ve hareket edemezler.

* Tremor: sp’ nin %5 oranında görülen türüdür. Bu tip bireylerin özellikleri; istem dışı harekette bulunurlar ve titrerler.

* Karışık tip: cerebral palcy, çoğunlukla yukarda açıkladığım gibi belirgin özelliklerde görülmez, bazen birkaçını bazen hepsinin karışımı olarak görülür.

zihin engeli nedenleri ve fark edilişi

“Zihinsel engelli birey” kimlere denir?

Çeşitli nedenlere bağlı olarak, genel zihinsel işlevlerde, temel akademik becerilerde ve öz bakım becerilerinde akranlarından geride olan aynı zamanda uyum sorunu gösteren bireylerdir
Zihinsel engelin nedenleri nelerdir?

Doğum öncesi nedenler:
Annenin geçirmiş olduğu hastalıklar ( rubella, alman kızamığı, frengi, teksa, menencit…)
Zehirlenmeler
Yüksek dozda alınan ilaçlar
Yetersiz ve dengesiz beslenme
Alkol, uyuşturucu gibi madde bağımlılığı
Röntgen ışınları
Kromozom anormalikleri
Fiziksel sorunlar

Doğum anı nedenler :
Bebeğin oksijensiz kalması
Doğum da forseps vakum gibi yöntemlerin kullanılması
Doğumun doktor kontrolünde gerçekleştirilmemesi
Erken ya da geç doğum
Zor ve güç doğum

Doğum sonrası nedenler :
Bebeğin geçirdiği hastalıklar (menencit, beyin felci, beyin iltihabı, boğmaca, enfeksiyonel hastalıklar…)
Yetersiz ve dengesiz beslenme
Bazı yiyeceklerdeki katkı maddeleri
Maruz kalınan olumsuz çevre, yoksul çevre koşulları
Yetersiz öğrenme yaşantısı

Zihinsel engel nasıl fark edilir?

Zihinsel engelin farkına varılması 2 gurupta toplanır:

Doğum öncesinde farkına varma
Doğumdan sonra farkına varma

1) Doğum öncesi farkına varma

Ultrasonografi :
Daha az zorlayıcı bir yöntemdir, ses dalgaları, fetüste gelişim geriliği olup olmadığını anlamaya hizmet eder.bu izleme X ışınları kullanılmadan

Kan alma :
En kolay ve en ucuz yöntemdir. Kandaki AFP düzeyi ölçülür. Kanın analiz edilmesiyle sipina-bifida ya da down sendromu riskini ortaya çıkarabilir. Fakat bu yöntem down sendromu riskini %10 düzeyinde gözden kaçabilir. Bu test tek başına down sendromunun varlığını yada yokluğun kesin olarak söylemez.

11-14 testi ( ikili test) :
Gebeliğin 11-14 haftaları arasında bebeğin ense pilisi kalınlığı ölçülmesi ve beraberinde anneden alınan kanda beta HCG ve PAPP-A ölçümü sonucunda gerçekleşen testtir.

16-18 testi ( üçlü test):
Gebeliğin 16-18 haftaları arasında yapılan bir kan testidir.Anneden alınan kanda üç ayrı hormon ölçümü yapılır. Hormon ölçüm sonuçları, anne adayının yaşı, kilosu, sigara kullanıp kullanmadığı gibi değişkenler ve gebelik haftasıyla birlikte belirli bir değerlendirmeye tabi tutulmasıyla gerçekleşen testtir.

Amniosentez :
Annenin karın altında ince bir iğneyle, bebği rahimde çevreleyen embriotik sıvıya girilerek az miktarda amniotik sıvının alınarak biokimyasal olarak test edilmesiyle yapılır. Gebeliğin 14-18 haftalarında yapılır. Bu yöntem down sendromunun olup olmadığını kesin olarak söyler. Testin tek riski % 1 düşük tehlikesinin bulunmasıdır.

Biopsi :
Gebeliğin 9-12 haftalarında yapılan bir uygulamadır. Annenin bebeğin hareketlerini hissetmesinden önce yapılır. Bazı enzimlerin aktivitelerinin ölçümünde ve fetüsün cinsiyetini belirlemede, aynı zamanda down sendromunu belirlemede kesinliği vardır. En önemli avantajı, en erken uygulanabilen test olması ve olası bir gebeliğe son verme kararında duygusal olarak daha az yıpranma ve bu aşamada tıbbi olarak daha az risk taşımasıdır

2)Doğumdan sonra farkına varma

Apgar testi :
Apgar puanlama yoluyla yapılan bir testtir. Yeni doğanın fiziksel tepkilerinin gelişiminin ve sağlığının ölçümüdür. Test bebek dünyaya geldikten 1 dakika sonra uygulanır. 3,5 ve 10’ uncu dakikalarda tekrar edilir. Testte izlenen noktalar; nabız ( kalp atış oranı), soluk alıp verme (nefes alma çabası), refleks tepkileri (uyarılmaya yanıt verme), etkinlik (kas tonusu), görünüş (renk) gibi noktalardır. Puanlama ise; 0 (zayıf) dan 2 (iyi) ya doğru puanlar verilir. Toplam değer, 0-3 arasındaysa kötü fiziksel durumu ve durumun ciddi olduğunu ifade eder, 4-6 arasındaysa kısmen iyi, 7-10 arsındaysa iyi fiziksel durumu ifade eder. Maksimum değer 10’ dur. Bu testin amacı; bebeğin doğumda gelişimsel durumunu belirlemek ve gelişimsel gerilik riski bulunan bebekleri olabildiği kadar erken fark edebilmektir.

Yeni doğan davranış değerlendirme testi :
Doğumdan kısa bir süre sonra uygulanan fakat apgar kadar yaygın olmayan bir testtir. Bu değerlendirme aracı merkezi sinir sistemi anormalliklerini ve duyusal yeterlilikleri daha ayrıntılı değerlendirir. Bebeğinin davranış kalitesini ve gelecekteki işlevinin ne olacağını söyleyebilir. Apgara oranla daha iyi sonuçlar verir. Bu test ailelere bebeğin neler yapabildiğini göstermek için yapılır.

Brazelten yeni doğan davranış değerlendirme testi :
Bebeğin çevreye olan ilk tepkilerini değerlendirmek için yapılır. Testte 20 nörolojik 27 davranışsal değerlendirme maddesini içerir. Nörolojik maddeler; yürüme refleksi, ekstremitleri yerleştirme refleksi, moro ve emme refleksi gibi maddeleri içerir. Davranışsal değerlendirme maddeleri; durum, genel ve öznel davranışsal değerlendirme maddelerinden oluşur. Durum davranışları: uykudan ağlamaya kadar olan davranışları içerir. Genel davranışlar: dikkat düzeyi, sevimlilik derecesi, hareketlilik derecesi, gülümseme sayısı, kendi kendine sessiz bekleme düzeyidir. Öznel davranışlar: görsel ve işitsel yönlendirme tepkilerini içerir. Nörolojik maddeler 3 dereceli puan üzerinden hesaplanır, davranışsal maddelerin her biri 9 dereceli puandan hesaplanır. Her ölçeğin orta noktası tahmini olarak 3 aylık bebğin davranış sonucu orataya çıkarır.

Denver gelişimsel tarama testi :
Çocuklardaki gelişimsel gecikmeyi ve bozukluğu fark etme amacıyla kullanılır. Süresi yoktur. 105 maddeden oluşur. Bu bir tarama testidir. Bu test hem çocuğun neler yapabildiğinin gözlenmesi hem de bazı maddelerde anne ve babanın çocuğa ilişkin gözlemlerine yer verir.

Dikkat !!!
Ağır derece de zihinsel engeli olan bebekler daha erken fark edilirler; fakat hafif derecede zihin engeli olan bebekler erken fark edilemezler. Hafif derecede zihin engeli ve öğrenme yetersizliği olan çocuklar ancak okul döneminde, öğretmenin gözlemi doğrultusunda fark edilebilirler.